Konak kneza Miloša
Konak kneza Miloša
Istorijski muzej Srbije
Bulevar Patrijarha Pavla 2, Topčider
Izgradnja konaka je započeta u martu 1831.godine, neposredno pošto je Srbija dobila status autonomne nasledne kneževine (1830). Konak je podignut po projektu Hadži Nikole Živkovića, majstora graditelja sa juga Balkana koji je ujedno bio i glavni arhitekta svih državnih zdanja u vreme Kneza Miloša. Graditelji su bili Janja Mihailović i Nikola Đorđević, koji su sa svojim graditeljskim družinama (tajfama) već duže vreme uživali poverenje.
Po načinu zidanja, planu i stilu, konak pripada kasnoosmanskoj arhitekturi i predstavlja jedan od poslednjih graditeljskih i umetničkih tragova osmanske kulture u Srbiji. Preuzimanje kulturnih obrazaca vladajuće osmanske elite i ubrzano prihvatanje evropske kulture, koje je pratilo borbu za državnu nezavisnost, vidljivo je već u ovom konaku.
Neoklasicistički elementi na fasadama i tipična osmanska unutrašnja dekoracija pokazuju kombinaciju ovih različitih kultura, načina življenja i tradicija. Sačuvani izvori govore i o sličnoj mešavini kultura kada je reč o unutrašnjem uređenju. Sobe su bile opremljene u skladu sa osmanskom tradicijom-sa niskim klupama-minderlucima, prekrivenim bogatim tkaninama i jastucima, a na podovima su bili ćilimi. Ali su sa tavanica visili lusteri i fenjeri, a na zidovima su se nalazili satovi, ogledala i umetničke slike, nabavljani u Beču ili Pešti. Zanimljivo je da je i prva kolekcija umetničkih slika u Kneževini Srbiji (ne postoji više) bila smeštena u Topčiderskom konaku.
Tipično za bogate privatne rezidencije, i Konak kneza Miloša je glavnom fasadom okrenut ka vrtu, tj.današnjem parku. Teško je rekonstruisati tačan raspored prostorija, ali je sigurno da je konak morao da ispunjava više različitih funkcija, od privatne rezidencije i Konak kneza Miloša je glavnom fasadom okrenut ka vrtu, tj.današnjem parku. Teško je rekonstruisati tačan raspored prostorija, ali je sigurno da je konak morao da ispunjava više mesta na kome su se obavljali državni poslovi.
Prizemlje je bilo namenjeno straži, poluslužiteljima i činovnicima Kneževe kancelarije. Na spratu su se nalazile bogato dekorisane sobe od kojih su onesa severne strane činile apartman kneza Miloša. On se sastojao od tzv. paradne sobe sa pripadajućom ostavom, trpezarije, i bogomolje, odnosno spavaće sobe sa nišom za ikone i kandilo. Iste takve sobe sa južne strane konaka bile su namenjene članovima porodice. U sredini se nalazio prostrani hol sa divanhanom (tur.divanhane, soba za razgovor) i najvećom salom, verovatno trpezarijom.
Posebnu zanimljivost Topčiderskog konaka čini slikana i drvorezbarska dekoracija, budući da je jedna od najstarijih očuvanih u Srbiji. Autentična dekoracija se nalazi na tavanici hola, paradnoj sobi i bogomolji kneza Miloša i divanhani. Raspored i tematika slikane dekoracije ukazuju na značaj ovih prostorija.
Po želji kneza Miloša isti majstori su u blizini konaka podigli i pridvornu crkvu Sv.apostola Petra i Pavla, sa svešteničkim konakom pored. U blizini se nalazio i poseban knežev paviljon za gozbe, a kao deo dvorskog kompleksa podignute su i brojne pomoćne zgrade: konjušnice, kuhinje, pekare, magaze i gostionice. Kompleks su činile i brojne bašte i voćnjaci, kao i česme i fontane (šedrvani).
Dvorski kompleks u Topčideru je građen kao privatno kneževo imanje. Pored doline Topčiderske reke, obuhvatao je i ceo Senjak i Dedinje, kao i delove Ade Ciganlije. Knez Miloš je do kraja svoje prve vladavine (1839) ovde razvio veoma živu ekonomsku aktivnost, uspostavljajući neka od prvih preduzeća moderne srpske države.
Nameštaj, slike i lični predmeti kneza Miloša iz konaka u Topčideru, nažalost, nisu očuvani. Sve što je pripadalo sobama kneza Miloša Obrenovića je posle dolaska dinastije Karađorđević na vlast 1903. godine premešteno u Narodni muzej, koji je stradao tokom austrijskog bombardovanja u Prvom svetskom ratu.
Čuveni Topčiderski park je uređen u vreme vladavine ustavobranitelja (1842-1858) kao dvorski park, ali je isotvremeno bio namenjen u javnoj upotrebi. U periodu kada je Beograd bio podeljen između turske i srpske uprave, a bezbednih javnih gradskih šetališta skoro da i nije bilo, ovaj prostor artificirane i negovane prirode predstavljao je pravi raj za Beograđane. I posle 1867. godine i povlačenja turske vojske iz grada, kada je počelo uređivanje Beograda i njegovo pretvaranje u moderan evropski grad. Topčider nije izgubio na svojoj privlačnosti, ostajući dugo omiljeno beogradsko izletište. Svi vladari dinastije Obrenović su parku posvećivali veliku pažnju, nastojeći da se on obogati skulpturama, vodoskocima, retkim egzotičnim vrstama drveća, ali i domaćim biljkama, kako bi Topčider osim univerzalnog imao i nacionalni karakter.
Već je knez Miloš koristio Topčider za priređivanje velikih narodnih okupljanja i proslava. U Topčideru se tokom 19. stoleća održalo i nekoliko Narodnih skupština. Uloga Topčidera kao mesta manifestacije novostečenih sloboda posebno je došla do izražaja 1865. godine, kada je knez Mihailo, uprkos protivljenju osmanskih vlasti, upravo ovde priredio veličanstvenu proslavu 50-godišnjice Takovskog ustanka (1815).
Topčider je imao veliki značaj za dinastiju Obrenović. Tu je, po svom povratku na vlast u Srbiju 1859. godine, boravio i preminuo knez Miloš, tada proslavljeni „Otac otadžbine“ i osnivač dinastije Obrenović. U Topčideru je 1868. godine u atentatu tragično preminuo njegov sin i naslednik knez Mihailo, a na mestu njegove pogibije podignuto je skromno obeležje.
Posle dinastičke smene na prestolu Srbije, konak kneza Miloša je prepušten zaboravu. U periodu nakon Prvog svetskog rata, u njemu je nakratko bio smešten Muzej lova i šumarstva. Nakon Drugog svetskog rata, u njemu je bio smešten Muzej Prvog srpskog ustanka, da bi se od 1966. godine našao u sastavu tek osnovanog Istorijskog muzeja Srbije, čiji je i danas deo.
